Nałogi a temperament?

Jak wiadomo, uzależnienia to nie tylko choroba ciała, ale również umysłu. Czy rodzaj osobowości, którą posiadamy, ma wpływ na nasze skłonności do uzależnień? Czy nasz temperament potrafi pchnąć nas w szpony nałogu zdecydowanie częściej niż osoby, które posiadają od nas odmienny charakter?

Co to jest temperament?

Temperament to określenie, które stosujemy, gdy chcemy określić czyjąś indywidualną naturę emocjonalną. Temperament obejmuje między innymi wrażliwość człowieka, jego energię emocjonalną oraz przeważający nastrój. Różnorodność temperamentów najprościej zaobserwować u nowo narodzonych dzieci. Jedne z nich po narodzinach są spokojne, inne zaś często płaczą; niektóre lubią być noszone na rękach i słuchać dźwięków muzyki, inne wolą ciszę i spokój we własnym łóżeczku.

Czy temperament jest cechą wrodzoną?

Biorąc pod uwagę powyższe informacje, można odnieść wrażenie, że temperament to coś, z czym się rodziny i jest to nasz zakodowany odgórnie charakter. Jednak wielu specjalistów zajmujących się charakterem człowieka, twierdzi, że temperament w trakcie życia może ulec zmianie, nie jest on nienaruszalną cechą ludzką, jak na przykład kolor oczu czy kształt nosa. Nieraz zdarza się, że płaczliwe, strachliwe i głośne maluchy wyrastają na spokojnych i rozważnych nastolatków, a później na rozsądnych i odważnych dorosłych. Relacje z najbliższymi oraz ogólnie pojęte interakcje społeczne, a także doświadczenia życiowe mają duże znaczenie dla temperamentu ludzkiego. Oczywiście, nie są to raczej bardzo skrajne zmiany, więc spokojne dziecko będzie miało mniejsze szanse na pozostanie przestępcą w dorosłości, a osoba bardzo energiczna raczej nie wykształci w sobie fobii społecznej. Niemniej jednak finalne ukształtowanie się osobowości, wynika z wrodzonych cech temperamentu oraz środowiska, w którym dziecko dorasta. Pozytywne relacje i prawidłowy rozwój mogą pogłębić dobre cechy temperamentu, a złe doświadczenia pogłębić fobie i negatywne postrzeganie siebie i świata.

Wpływ temperamentu na rozwój uzależnień

W związku z rosnącą liczbą osób będących pod wpływem uzależnienia oraz rozwojem ilości samych uzależnień, należy poszukać czynników, które mogą wpływać na ich powstawanie. 

Człowiek wraz z materiałem genetycznym przekazywany ma nie tylko wygląd, ale również wrodzone cechy osobowości, które nazywamy temperamentem. W połączeniu z charakterem stanowią osobowość człowieka. Charakter zatem to nic innego jak właściwości osobowości oraz cechy ludzkie, które zależne są od okresu rozwojowego człowieka oraz od indywidualnego postrzegania samego siebie. Genetyczne zróżnicowanie temperamentów może mieć znaczenie w przypadku występowania tendencji do uzależnień.

Temperament pełni ważną rolę w dostosowywaniu się jednostki do otaczającej go rzeczywistości oraz sytuacji, w których się znajduje. W połowie lat 60tych XX wieku opisana została teoria aktywacji, wedle której ludzie różnią się między sobą poziomem pobudzenia, aktywacji i czynników, które wpływają na kierunek oraz intensywność doznań. Według powyższych, każdy człowiek dąży do osiągnięcia i życia w optymalnym dla siebie poziomie aktywacji. Dzięki temu może prawidłowo funkcjonować i pozostawać w zgodzie z samym sobą. 

W związku z tym można powiedzieć, że część osób poszukuje większej ilości doznań o wysokim poziomie pobudzającym, a z kolei inni wolą nie doświadczać zbyt wielu bodźców jednocześnie. Wszystko po to, by osiągnąć dla siebie optymalny poziom przeżywania i funkcjonować jak najsprawniej w społeczeństwie. Osoby potrzebujące coraz to nowszych doznań, mogą mieć tendencję do popadania w uzależnienia, co związane jest z ich ciągłym poszukiwaniem nowych bodźców oraz do tendencji w podejmowaniu ryzykownych decyzji.

Osobowość zależna

Osobowość zależna to rodzaj zaburzenia osobowości, który objawia się właściwie brakiem posiadania własnej, niezależnej od nikogo osobowości. Dzieje się tak, gdy osoba ma bardzo niskie poczucie własnej wartości, nie akceptuje siebie, ma trudności w wyrażaniu uczuć i czuje się wyobcowana. Jest to przesadna potrzeba bycia pod czyjąś opieką, a osoba z osobowością zależną jest uległa i bierna, nie podejmuje samodzielnych decyzji, ze względu na strach przed opuszczeniem i popełnieniem błędu. W związku z tym taka osoba nie czuje odpowiedzialności za samego siebie, co może popchnąć ją w uzależnienie. Osobowość zależna objawia się również skłonnościami do rezygnacji z własnych przekonań i potrzeb, na rzecz innych, tylko po to, by nie pozostać samemu. Zdarza się, że toleruje ona przemoc psychiczną oraz fizyczną w stosunku do swojej osoby.

Hipokrates wyróżnił cztery typy temperamentu, które obecnie nie są brane jako podstawa w ocenie osobowości człowieka, są jednak ciekawymi spostrzeżeniami na temat cech temperamentu i wiążącymi się z nimi tendencjami do uzależnień.

Sangwinik

Sangwinik jest silny, ruchliwy oraz zrównoważony. Cechuje go towarzyskość, jest gadatliwy i pogodny, ale bywa również zapominalski oraz słabo zorganizowany. Uznawany jest za duszę towarzystwa, lubi spotykać się z ludźmi i korzystać z przyjemności życia. Sangwinik ma zatem tendencje do uzależnień od alkoholu oraz mediów społecznościowych, ze względu na swój towarzyski styl życia.

Melancholik

Melancholik to osoba cechująca się słabym typem układu nerwowego. Cechuje go duża wrażliwość i uczuciowość, jest perfekcjonistą w każdym calu, ma jednak tendencje do popadania w zaburzenia lękowe czy depresję. To właśnie dążenie do perfekcji w każdym aspekcie swojego życia może popchnąć melancholika do wystąpienia uzależnienia. Są to najczęściej uzależnienia związane z wyglądem, a więc dążenie do osiągnięcia praktycznie nieistniejących ideałów poprzez na przykład kontrolę jedzenia lub nadmierne ćwiczenia fizyczne. Spowodować to może poważne zaburzenia odżywiania takie jak anoreksja czy bigoreksja. 

Perfekcjonizm może wpłynąć na zwiększone wymagania w stosunku do samego siebie, a zatem do ciągłego krytykowania własnej osoby i niezadowolenia ze względu na coraz to nowe stawiane sobie cele, które mogą okazać się niemożliwe do zrealizowania. W związku z tym istnieje również ryzyko popadnięcia w alkoholizm, by uciec od stawianych sobie wymagań.

Choleryk

Choleryk to osoba silna, ale niezrównoważona osobowościowo. Cechuje się porywczość, duża energia, nastawienie na cel oraz cechy przywódcy. Bardzo dobrze czuje się na stanowiskach kierowniczych i w innych sytuacjach, w których to on wiedzie prym. Ten typ temperamentu może popychać człowieka do uzależnienia od złości, wybuchów agresji oraz od krzyczenia. Takie zachowania powodują wyrzut adrenaliny, a choleryk po prostu czuje, że musi tak się zachowywać. Chęć podejmowania ryzyka może również popchnąć choleryka w szpony hazardu. 

Flegmatyk

Flegmatyk to osoba o silnie zrównoważonym typie temperamentu. Cechuje ją pogoda ducha, powolność oraz poczucie humoru. Flegmatyk stroni od działania, częściej zajmuje się obserwacją otaczającego go świata oraz wysuwaniem różnych wniosków. Jako typ temperamentu może mieć skłonności do seksoholizmu, ze względu na swoją oszczędność w okazywaniu innym uczuć.